تقسیم بودجه
بودجه آموزش و پرورش در ایران به دو بخش هزینههای جاری و بودجه عمرانی و سرمایه‌گذاری آموزشی تقسیم می‌شود. بخش هزینههای جاری عمدتا شامل حقوق و دستمزد معلمان، استادان و کارمندان، هزینههای روزمره اداره سازمان‌ها، مدارس و دانشگاه‌ها و نیز هزینههای تهیه ملزومات و لوازم مصرفی می‌شود. بودجه عمرانی و سرمایه‌گذاری آموزشی نیز شامل هزینه‌هایی می‌شود که عمدتا کیفیت آموزشی را دنبال می‌کند. مانند سرانه مدارس یا کمک به مناطق محروم و ساخت و ساز و نوسازی محیط های آموزشی.
سهم بودجه عمرانی آموزش و پرورش در چند سال اخیر به شدت کاهش یافته است. حق برخورداری از آموزش رایگان، حداقل تا پایان دوره متوسطه، در قانون اساسی مانند بسیاری دیگر از کشورهای جهان به رسمیت شناخته شده است.
در یک گزارش تحقیقی، توسط رادیو فردا، آمار حد فاصل سالهای ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۵، از کاهش فاحش سهم بودجه عمرانی خبر می‌دهد. [سهم بودجه عمرانی آموزش و پرورش به شدت کاهش یافته است]
سهم آموزش از بودجه عمومی
امور آموزشی در بودجه در سال ۱۳۹۵ نزدیک به ۵۱ هزار میلیارد تومان بوده است که سهمی نزدیک به ۱۵ درصد از بودجه عمومی کشور را به خود اختصاص داده است. در سال ۱۳۸۷ کل بودجه آموزشی نزدیک به ۱۲هزار میلیارد تومان بوده است که سهمی تقریبا ۱۳ درصدی از بودجه عمومی را در اختیار داشته است.
بودجه سال ۹۶
در سال ۹۶ این بودجه به میزان ۲۰ هزار میلیارد تومان کاهش داشت. در سال ۹۶ در حالی که برای وزارت آموزش و پرورش کشور با ۱۳میلیون دانش‌آموز و یک میلیون معلم، ۳۱ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان و برای بهداشت و درمان و آموزش پزشکی حدود ۹۹۰۰ میلیارد تومان بودجه در نظر گرفته شده است، بودجه رسمی ارگانهای نظامی و امنیتی، حدود ۷۰۰۰۰ میلیارد تومان است به این ترتیب بودجه نظامی ۲.۲ بودجه آموزش و پرورش و بیش از هفت برابر بودجه بهداشت و درمان است.
در اردیبهشت ۹۶ دولت روحانی اعلام کرد: «توانسته ۷۵۰۰ میلیارد تومان بودجه برای آموزش و پرورش تأمین کند.» این در حالی است که در سال ۹۵ سازمان ملل اعلام کرد حکومت ایران ۳۵ میلیارد دلار خرج جنگش در سوریه کرده است.
روند تغییرات
روند تغییرات نرخ تورم و نرخ رشد بودجه آموزش حد فاصل سالهای ۸۷ تا ۹۵ به ما نشان می‌دهد که در این سالها، نرخ رشد بودجه کمتر از نرخ تورم سالانه بوده است. این اتفاق می‌تواند هم به معنی کاهش قدرت خرید لوازم، تجهیزات آموزشی و کمک آموزشی در مدارس و نیز کاهش بودجه‌های مربوط به ساخت مدارس جدید و نوسازی مدارس باشد. به طور تقریبی در این سالها نرخ تحقق بودجه جاری حوالی ۸۵ درصد و نرخ تحقق بودجه عمرانی کمتر از ۶۰ درصد بوده است.
سهم هزینههای جاری
سهم هزینههای جاری از بودجه اعلامی آموزش در ایران همواره بسیار بیشتر از بودجه عمرانی بوده است. این سهم از کمتر از ۸۲ درصد در سال ۱۳۸۷ با رشدی شتابان به بیشتر از ۹۳ درصد در سال ۱۳۹۵ رسیده است. از سوی دیگر سهم بودجه عمرانی حوزه آموزش که شامل مواردی چون نوسازی و ساخت مدارس، تهیه ملزومات بادوام آموزشی و مدرن‌سازی ابزار آموزشی می‌شود از ۱۸ درصد در سال ۱۳۸۷ به کمتر از ۷ درصد در سال ۱۳۹۵ رسیده است.
درصد واقعی تقسیم بودجه آموزش و پرورش
این آمار در حالی است که دنیای اقتصاد به نقل از علی الهیار ترکمان، «رئیس آموزش و پرورش عمومی و فنی و حرفه‌ای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور» در اردیبهشت ۹۵ در مورد بودجه عمرانی آموزش و پرورش نوشت: «بیش از ۹۹ درصد از آن اعتباراتی که برای همین موارد پیش‌بینی شده است می‌رود در حقوق و دستمزد وکمتر از یک درصد صرف این موارد می‌شود که باز هم صرف آب و برق و گاز مدرسه می‌شود.»
دنیای اقتصاد در همین مطلب اعتراف کرد که «در کشور ما چیزی در حدود ۷۰ تا ۸۰ نهاد فرهنگی و مذهبی وجود دارد که به آنها بودجه‌های فرهنگی و مذهبی تعلق می‌گیرد. در واقع ۱۰ برابر بودجه آموزش و پرورش بودجه فرهنگی داریم؛ درحالی‌که آموزش و پرورش مهم‌ترین و تاثیرگذارترین متولی فرهنگ است، زیرا از سنین پایین امکان برنامه‌ریزی دارد.»
عوارض کاهش بودجه عمرانی
اما این کاهش بودجه عمرانی در آموزش و پرورش چه عوارضی را به نظام آموزشی کشور تحمیل می‌کند؟
فروردین ۹۶ مدیر کل نوسازی مدارس استان تهران گفت: « ۱۰۰۰مدرسه فرسوده و نا ایمن در این استان وجود دارد که ۲۵ تا ۳۰ درصد از فضای آموزشی را شامل می‌شود...میانگین عمر این مدارس بین ۳۵ تا۴۰ سال و بیشتر است که در حال حاضر مورد استفاده قرار می‌گیرند و از شرایط استاندارد برخوردار نیستند و در شرایط بحرانی غیرقابل استفاده هستند. [شبکه خبر ۱۵فروردین ۹۶]
رئیس سازمان نوسازی مدارس کشور نیز از وجود ۱۶۴هزار کلاس درس نیازمند مقاوم سازی خبر داد. [ایسنا۱۱فروردین ۹۶]
خبرگزاری تسنیم نیز به‌نقل از «رئیس جامعه خیر مدرسه ساز کشور» می‌نویسد: «مدارس فرسوده جان هزاران دانش‌آموز تهرانی را تهدیدمی کند» [تسنیم ۵ اسفند۹۵]
البته تمامی دانش‌آموزان کشور در مدارس معمولی درس نمی‌خوانند بخشی از دانش‌آموزان در مدارس کانکسی درس می‌خوانند که وضعیت این مدارس نیز غیرایمن است.
در زمینه وضعیت مدارس دولتی حشمت الله فلاحت‌پیشیه نماینده مجلس! پیشتر گفته بود: «مدارس دولتی به حلبی‌آبادهای نظام آموزشی تبدیل شده‌اند» [سایت بهارستان ۲۴ مرداد ۹۵]
واقعیت امر
دولت روحانی به رقم ادعاهای طرح شده در مقابل رقیب، قادر به تامین بودجه آموزش و پرورش که یکی از اصلی ترین ارکان ضروری در جامعه است، نمی‌باشد. سپاه پاسداران قسمت عمده ثروت کشور را که از طریق کنترل منابع اقتصادی، در اختیار گرفته، برای حفظ بقای حاکمیت خرج نیات حکومت در سایر کشورها و پروژه‌های موشکی می‌کند. موسسات اعتباری سپاه، با کمک بانک مرکزی حکومت، اندک پول موجود در جیب مردم را نیز به یغما برده‌اند و طیف گسترده‌ای از مالباختگان، این روزها به دادخواهی برخاسته‌اند. نتیجتا سهم آموزش و پرورش و بودجه عمران آن، کمی بیش از هیچ است. برای درمان درد باید با عامل اصلی آن درافتاد و آن را خشکاند.
دولت روحانی به رقم ادعاهای طرح شده در مقابل رقیب، قادر به تامین بودجه آموزش و پرورش که یکی از اصلی ترین ارکان ضروری در جامعه است، نمی‌باشد. سپاه پاسداران قسمت عمده ثروت کشور را که از طریق کنترل منابع اقتصادی، در اختیار گرفته، برای حفظ بقای حاکمیت خرج نیات حکومت در سایر کشورها و پروژه‌های موشکی می‌کند. موسسات اعتباری سپاه، با کمک بانک مرکزی حکومت، اندک پول موجود در جیب مردم را نیز به یغما برده‌اند و طیف گسترده‌ای از مالباختگان، این روزها به دادخواهی برخاسته‌اند. نتیجتا سهم آموزش و پرورش و بودجه عمران آن، کمی بیش از هیچ است. برای درمان درد باید با عامل اصلی آن درافتاد و آن را خشکاند.
