«نزول سیاست‌های رژیم ایران در سوریه؛ دلایل و پیامدها» عنوان مقاله‌ی‌ست که توسط رشید حورانی، محقق در بنیاد سوریه برای مطالعات و تحقیقات افكار عمومی، درباره وضعیت رژیم ایران در سوریه به رشته تحریر درآمده است.
نویسنده: كاپیتان رشید حورانی؛ محقق در بنیاد سوریه برای مطالعات و تحقیقات افكار عمومی
ترجمه: کاپیتان مهندس ضیاء قدور از جنبش آزادى وطن
ترجمه: کاپیتان مهندس ضیاء قدور از جنبش آزادى وطن
ظهور نقش ایران در حوزه منطقه‌ای بر پایه ایدئولوژی رژیم ایران بود که برای ایجاد بازوى‌های نظامی و غیر رسمی یا به منظور كسب وفاداری نیروهای سیاسی و نظامی درون دولت‌ها مورد استفاده گرفت.
پس از وقوع انقلاب‌های بهار عربی، تأثیر این نقش افزایش یافت، و آغاز انقلاب سوریه در ماه مارس سال ۲۰۱۱ منجر به انتقال روابط ایران و سوریه از یک مشارکت استراتژیک به حضور گسترده سیاسی و نظامی در صحنه‌ی انقلاب سوریه شد؛ با توجه به اینکه سوریه در خدمت استراتژی منطقه‌ای رژیم ایران قرار داشت.
نفوذ رژیم ایران در سوریه منجر به شکست راه حل سیاسی در این کشور شد زیرا تصمیمات کنفرانس ژنو مبنی بر انتقال سیاسی قدرت در سوریه را که مطابق با قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت سازمان ملل بود را رد کرد. در عوض تاکید را بر روی راه حل نظامی برای از بین بردن مخالفان مسلح قرار داد. و به تدریج پای مسکو را نیز به موضوع باز کرد.
با به قدرت رسیدن ترامپ در آمریکا، آنها مسیر جدید دولت خود در مقابله با رژیم ایران را تعریف کردند؛ امری که منجر به ظهور سیاست‌های جدید آمریکا برای محدود کردن نفوذ ایران در سوریه و منطقه شده است.
این مقاله می‌کوشد تا به کاهش نقش رژیم ایران در سوریه بپردازد و نشان دهد که با وجود هزینه‌ی گزافی که این رژیم با پول و سلاح برای متحدانش متقبل شد، ناچار به عقب نشینی از پروژه صدور انقلاب شده است.
پس از وقوع انقلاب‌های بهار عربی، تأثیر این نقش افزایش یافت، و آغاز انقلاب سوریه در ماه مارس سال ۲۰۱۱ منجر به انتقال روابط ایران و سوریه از یک مشارکت استراتژیک به حضور گسترده سیاسی و نظامی در صحنه‌ی انقلاب سوریه شد؛ با توجه به اینکه سوریه در خدمت استراتژی منطقه‌ای رژیم ایران قرار داشت.
نفوذ رژیم ایران در سوریه منجر به شکست راه حل سیاسی در این کشور شد زیرا تصمیمات کنفرانس ژنو مبنی بر انتقال سیاسی قدرت در سوریه را که مطابق با قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت سازمان ملل بود را رد کرد. در عوض تاکید را بر روی راه حل نظامی برای از بین بردن مخالفان مسلح قرار داد. و به تدریج پای مسکو را نیز به موضوع باز کرد.
با به قدرت رسیدن ترامپ در آمریکا، آنها مسیر جدید دولت خود در مقابله با رژیم ایران را تعریف کردند؛ امری که منجر به ظهور سیاست‌های جدید آمریکا برای محدود کردن نفوذ ایران در سوریه و منطقه شده است.
این مقاله می‌کوشد تا به کاهش نقش رژیم ایران در سوریه بپردازد و نشان دهد که با وجود هزینه‌ی گزافی که این رژیم با پول و سلاح برای متحدانش متقبل شد، ناچار به عقب نشینی از پروژه صدور انقلاب شده است.
عوامل مؤثر بر نقش رژیم ایران در سوریه
رژیم ایران از نقش نیروهای رقیب (آمریکا – ترکیه – اسرائیل) در رابطه‌اش با روسیه در عرصه‌ی سوریه آگاه است؛ این قدرت‌های رقیب با رژیم ایران، نقش‌هایى متمایز در همگرایی یا واگرایی اتحاد روسیه و ایران در سوریه بازى می‌کنند؛ امری که به وضوح صحنه را پیچیده می‌کند
۱.اثر مداخله نظامی روسیه
رابطه میان دو رژیم ایران و روسیه در سوریه به یک مشارکت استراتژیک تبدیل نشده است زیرا تفاوت بین دیدگاه‌ها و منافع رژیم ایران با منافع روسیه در سوریه آنجایی بارز می‌شود که طرف روسی راه‌حل مسالمت‌آمیز را در کنار مسیر جنگ علیه تروریسم پذیرفته است.
اختلاف دیگر در سیاست روسیه و رژیم ایران در سوریه خود را در مواردی از جمله آینده‌ی بشار اسد، رئیس جمهور سوریه و اعتراض روسیه به سازماندهی چندین گروه شبه نظامی توسط رژیم ایران نشان می‌دهد؛ گروه‌هایی که با هدف حمایت از رژیم سوریه توسط رژیم ایران آموزش داده و تسلیح می‌شوند.
بنابراین روسیه تلاش کرد تا شبه‌نظامیان تحت کنترل رژیم ایران را تضعیف کند؛ این کار از طریق تشکیل سپاه پنجم توسط روسیه با نظارت بر آموزش و تسلیح آن و همچنین رها کردن شبه‌نظامیان تحت کنترل رژیم ایران در نبردهای مختلف، خود را نشان داد؛ آنچه در ندادن پوشش هوایی به شبه‌نظامیان توسط روسیه در جنگ حلب بارز شد.
علاوه بر این، روسیه منافع اسرائیل را مورد توجه قرار می‌دهد؛ امری که رژیم ایران با آن اعلام دشمنی کرده است.
اختلاف دیگر در سیاست روسیه و رژیم ایران در سوریه خود را در مواردی از جمله آینده‌ی بشار اسد، رئیس جمهور سوریه و اعتراض روسیه به سازماندهی چندین گروه شبه نظامی توسط رژیم ایران نشان می‌دهد؛ گروه‌هایی که با هدف حمایت از رژیم سوریه توسط رژیم ایران آموزش داده و تسلیح می‌شوند.
بنابراین روسیه تلاش کرد تا شبه‌نظامیان تحت کنترل رژیم ایران را تضعیف کند؛ این کار از طریق تشکیل سپاه پنجم توسط روسیه با نظارت بر آموزش و تسلیح آن و همچنین رها کردن شبه‌نظامیان تحت کنترل رژیم ایران در نبردهای مختلف، خود را نشان داد؛ آنچه در ندادن پوشش هوایی به شبه‌نظامیان توسط روسیه در جنگ حلب بارز شد.
علاوه بر این، روسیه منافع اسرائیل را مورد توجه قرار می‌دهد؛ امری که رژیم ایران با آن اعلام دشمنی کرده است.
۲.توافقنامه جنوب و اخراج شبه نظامیان رژیم ایران
ایران می‌خواهد در جنوب سوریه حضور داشته باشد؛ برای حفاظت از جاده دمشق-بغداد و همچنین تهدید اسرائیل، به‌عنوان برگی برای چانه‌زنی با قدرت‌های بزرگ در مورد سوریه. با این حال، مواضع روسیه نشان می‌دهد تفاهمی بین روسیه و اسرائیل براساس منافع اسرائیل و نگرانی‌های امنیتی روسیه، منعقد شده است. اردن نیز بخشی از این توافق است زیرا به خاطر مرز مشترکش با سوریه نگران آن است که جنگ در سراسر مرز گسترش یابد.
برجسته‌ترین نتیجه توافقنامه کاهش تنش در منطقه جنوبى سوریه، کنار زدن شبه نظامیان حمایت شده از ایران تا عمق ۴۰ کیلومتری مرز بود.
برجسته‌ترین نتیجه توافقنامه کاهش تنش در منطقه جنوبى سوریه، کنار زدن شبه نظامیان حمایت شده از ایران تا عمق ۴۰ کیلومتری مرز بود.
۳.کاهش نقش ایران در شمال سوریه؛ «عملیات شاخه زیتون»
کمپین رسانه‌ای تعدادی از رسانه‌‌های ایران علیه عملیات نظامی ترکیه (شاخه زیتون) آغاز شد. این عملیات در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۸ با هدف کنترل بر شهر عفرین آغاز شده بود و طی آن نیروهای ارتش آزاد سوریه تحت حمایت ترکیه حضور داشتند.
پس از آنکه بین آنکارا و مسکو برای عملیات شاخه زیتون هماهنگی صورت گرفت، وزارت امور خارجه ایران با صدور بیانیه‌ای خواستار توقف فوری عملیات نظامی ترکیه در شهر عفرین شد. وزارت خارجه ایران ادعا كرد كه ادامه بحران می‌تواند به تقویت گروه‌های تروریستی در شمال سوریه منجر شود.
موضع‌گیری رژیم ایران نشان داد که آنها از جنگ جاری در عفرین ضرر می‌کنند. و دلیل آن موقعیت‌های متفاوت ترکیه و ایران در نظام بین‌المللی و معادلات منطقه‌ای‌ست و رژیم ایران به طور کامل به دور از صحنه نگه داشته شده است.
پس از آنکه بین آنکارا و مسکو برای عملیات شاخه زیتون هماهنگی صورت گرفت، وزارت امور خارجه ایران با صدور بیانیه‌ای خواستار توقف فوری عملیات نظامی ترکیه در شهر عفرین شد. وزارت خارجه ایران ادعا كرد كه ادامه بحران می‌تواند به تقویت گروه‌های تروریستی در شمال سوریه منجر شود.
موضع‌گیری رژیم ایران نشان داد که آنها از جنگ جاری در عفرین ضرر می‌کنند. و دلیل آن موقعیت‌های متفاوت ترکیه و ایران در نظام بین‌المللی و معادلات منطقه‌ای‌ست و رژیم ایران به طور کامل به دور از صحنه نگه داشته شده است.
۴.تظاهرات داخل ایران
دخالت‌های رژیم ایران در کشورهای منطقه براساس سیاست‌های مذهبی و فرقه‌گرایانه منجر به نابودی عظیم زیرساخت‌ها، مسکن و خدمات در کشورهای منطقه از یک طرف و از طرف دیگر در داخل ایران منجر به بحران‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی شده است. این بحران‌ها شکاف بین رژیم ایران و مردم را افزایش داده است.
مردم ایران در معرض رنج شدید از بحران اقتصادی و معیشتی قرار دارند؛ همین امر منجر به اعتراضات مردم ایران شد که چرا رژیم ایران سرمایه‌های کشور را خرج متحدینش در منطقه می‌کند و به وضعیت معیشتی مردم ایران بی‌توجه است.
دبیر شورای نگهبان، احمد جنتی در رابطه با قیام اخیر مردم ایران گفت: «مقامات جمهوری اسلامی نمی‌توانند توقع داشته باشند که کسی اعتراض نکند، فقط اینکه اعتراضات باید مطابق قانون باشد.» وی در عین حال گفته است: «نگران سال آینده‌ام که چه اتفاقاتی رخ خواهد داد».
به گزارش خبرگزاری فارس، دبیر شورای نگهبان و رئیس مجلس خبرگان روز دوشنبه ۱۶ بهمن اظهار داشت: «مسئولان باید با وضع فقیرانه زندگی کنند تا فقرا از غصه دق نکنند؛ وقتی وضع معیشتی بد باشد همین فقرا در خیابان اعتراض می‌کنند چرا که نمی‌توانند زندگی را تحمل کنند».
مردم ایران در معرض رنج شدید از بحران اقتصادی و معیشتی قرار دارند؛ همین امر منجر به اعتراضات مردم ایران شد که چرا رژیم ایران سرمایه‌های کشور را خرج متحدینش در منطقه می‌کند و به وضعیت معیشتی مردم ایران بی‌توجه است.
دبیر شورای نگهبان، احمد جنتی در رابطه با قیام اخیر مردم ایران گفت: «مقامات جمهوری اسلامی نمی‌توانند توقع داشته باشند که کسی اعتراض نکند، فقط اینکه اعتراضات باید مطابق قانون باشد.» وی در عین حال گفته است: «نگران سال آینده‌ام که چه اتفاقاتی رخ خواهد داد».
به گزارش خبرگزاری فارس، دبیر شورای نگهبان و رئیس مجلس خبرگان روز دوشنبه ۱۶ بهمن اظهار داشت: «مسئولان باید با وضع فقیرانه زندگی کنند تا فقرا از غصه دق نکنند؛ وقتی وضع معیشتی بد باشد همین فقرا در خیابان اعتراض می‌کنند چرا که نمی‌توانند زندگی را تحمل کنند».
۵. استراتژی آمریکا درباره ایران
استراتژی ایالات متحده که توسط وزیر امور خارجه تیلرسون در اواسط ژانویه سال ۲۰۱۸ اعلام شده شامل گام‌هایی است که کشورش در جهت حفظ وحدت سوریه، مبارزه با تروریسم و دفع نفوذ ایران برخواهد داشت.
تیلرسون تاکید کرد که منافع حیاتى واشینگتن مربوط به حضور نظامی و دیپلماتیک خود در سوریه برای پایان دادن درگیری است، و این موضوعی‌ست که رژیم ایران را نگران می‌کند.
با این استراتژی، ایالات متحده به آرزوهای هر دو طرف؛ «روسیه و ایران» پایان می دهد.
استراتژی ایالات متحده که توسط وزیر امور خارجه تیلرسون در اواسط ژانویه سال ۲۰۱۸ اعلام شده شامل گام‌هایی است که کشورش در جهت حفظ وحدت سوریه، مبارزه با تروریسم و دفع نفوذ ایران برخواهد داشت.
تیلرسون تاکید کرد که منافع حیاتى واشینگتن مربوط به حضور نظامی و دیپلماتیک خود در سوریه برای پایان دادن درگیری است، و این موضوعی‌ست که رژیم ایران را نگران می‌کند.
با این استراتژی، ایالات متحده به آرزوهای هر دو طرف؛ «روسیه و ایران» پایان می دهد.
پیامدها ناشی از آن
علاوه بر موارد فوق وضعیت نظامى رژیم ایران در خاک سوریه آینده موقعیت آن‌را مشخص خواهد کرد.
این شرایط پیامدهایی را در پی خواهد داشت:
این شرایط پیامدهایی را در پی خواهد داشت:
۱.تأثیر منفی بر اقتصاد ایران
اکثر کشورهای جهان، سرمایه‌گذاران و بازرگانان در خاورمیانه امید زیادی به بازسازی سوریه برای ایجاد شغل‌های جدید و راه اندازی مجدد اقتصاد خود دارند؛ اقتصادی که از زمان آغاز انقلاب سوریه در سال ۲۰۱۱ به شدت تحت تاثیر قرار گرفته است.
روسیه و ایران مشتاق به دست آوردن یك نقش فعال و كلیدى در این زمینه هستند تا بهایی را که برای حفظ رژیم سوریه پرداخته‌اند جبران شود.
با این همه، این موضوع باعث بلند شدن صدای رژیم ایران در سایت تابناک شد که نزدیک به حلقه‌های تصمیم‌گیری در ایران است؛ وقتی كه این سایت نوشت:
«توافقنامه‌های بین رژیم سوریه و مسکو در زمینه بازسازی سوریه، ایران و شرکت‌های آن را به طور کامل از عملیات بازسازی و سرمایه‌گذاری کنار گذاشت».
تابناک این را به عنوان «یک فریبکاری بد از جانب روسیه برای ایرانیان در سوریه » در نظر گرفته بود.
روزنامه قانون مربوط به جریان اصلاح طلب در ایران، رئیس جمهور سوریه را مورد انتقاد قرار داد و آن را به عنوان «بدون اصول و نمك‌نشناس به دلیل توافق او با روس‌ها برای تحویل پرونده‌ی بازسازی سوریه به آنها به جای ایران» توصیف کرد.
روسیه و ایران مشتاق به دست آوردن یك نقش فعال و كلیدى در این زمینه هستند تا بهایی را که برای حفظ رژیم سوریه پرداخته‌اند جبران شود.
با این همه، این موضوع باعث بلند شدن صدای رژیم ایران در سایت تابناک شد که نزدیک به حلقه‌های تصمیم‌گیری در ایران است؛ وقتی كه این سایت نوشت:
«توافقنامه‌های بین رژیم سوریه و مسکو در زمینه بازسازی سوریه، ایران و شرکت‌های آن را به طور کامل از عملیات بازسازی و سرمایه‌گذاری کنار گذاشت».
تابناک این را به عنوان «یک فریبکاری بد از جانب روسیه برای ایرانیان در سوریه » در نظر گرفته بود.
روزنامه قانون مربوط به جریان اصلاح طلب در ایران، رئیس جمهور سوریه را مورد انتقاد قرار داد و آن را به عنوان «بدون اصول و نمك‌نشناس به دلیل توافق او با روس‌ها برای تحویل پرونده‌ی بازسازی سوریه به آنها به جای ایران» توصیف کرد.
۲.نزول قطبیت فرقه‌ای در عرصه سوریه
دخالت نظامی روسیه در سوریه و تمایل دولت روسیه برای رسیدن به یک راه حل سیاسی در این کشور، به همراه برآمدن ترامپ در آمریکا و عزم او جهت محدود كردن گسترش ایران در منطقه، وتفاهم ترامپ با روسیه پیرامون این‌موضوع، منجر به تشكیل سپاه پنجم توسط روسیه در ۲۲ نوامبر سال ۲۰۱۶ شده است، که حمایت نظامی و مالی آن از پایگاه نظامی روسیه در حمیم تأمین می‌شود.
سپاه پنجم به منظور تشدید کنترل روسیه بر تشکیلات نظامی در سوریه و جلوگیری از فعالیت رژیم ایران در برپایی گروه‌های شبه نظامی فرقه‌ای صورت گرفته است.
دخالت نظامی روسیه در سوریه و تمایل دولت روسیه برای رسیدن به یک راه حل سیاسی در این کشور، به همراه برآمدن ترامپ در آمریکا و عزم او جهت محدود كردن گسترش ایران در منطقه، وتفاهم ترامپ با روسیه پیرامون این‌موضوع، منجر به تشكیل سپاه پنجم توسط روسیه در ۲۲ نوامبر سال ۲۰۱۶ شده است، که حمایت نظامی و مالی آن از پایگاه نظامی روسیه در حمیم تأمین می‌شود.
سپاه پنجم به منظور تشدید کنترل روسیه بر تشکیلات نظامی در سوریه و جلوگیری از فعالیت رژیم ایران در برپایی گروه‌های شبه نظامی فرقه‌ای صورت گرفته است.
۳.آغاز شکست پروژه توسعه ایران در منطقه
تاریخ روابط ایالات متحده و رژیم ایران از زمان انقلاب ایران نشان می‌دهد که خصومت سیاسی جنبه اعلام شده روابط آن دو کشور است؛ این در حالى‌ست كه آنها مخفیانه روابط و هماهنگی‌های قوی در بسیاری از مسائل منطقه داشته‌اند.
سیاست ترامپ نشان داده است که یك رویکرد جدید از طرف آمریکا نسبت به سیاست رژیم ایران در ایجاد تنش در مناطق بحرانی خاورمیانه صورت گرفته است؛ تغییر سیاستی که با فشار آمریکا بر رژیم ایران خود را نشان می‌دهد.
ایالات متحده پس از استفاده رژیم سوریه از سلاح‌های شیمیایی در خان‌شیخون یک سیاست سختگیرانه را نسبت به این رژیم به‌عنوان متحد اصلی رژیم ایران اتخاذ کرده است.
آمریکا یک کاروان سلاح متعلق به رژیم ایران را در نزدیکی پایگاه التنف بمباران کرده و در ۱۴ اکتبر سال ۲۰۱۷، وزارت خزانه‌داری ایالات متحده، سپاه پاسداران ایران را در لیست سازمان های تروریستی قرار داد.
این وزارت‌خانه توضیح داد که به دلیل حمایت مستقیم ایران از رژیم بشار اسد و سایر سازمان‌های تروریستی مانند حزب‌الله لبنان و ارائه آموزش و تجهیزات برای آنها، سپاه پاسداران را در لیست سازمان‌های تروریستی قرار داده است.
سیاست ترامپ نشان داده است که یك رویکرد جدید از طرف آمریکا نسبت به سیاست رژیم ایران در ایجاد تنش در مناطق بحرانی خاورمیانه صورت گرفته است؛ تغییر سیاستی که با فشار آمریکا بر رژیم ایران خود را نشان می‌دهد.
ایالات متحده پس از استفاده رژیم سوریه از سلاح‌های شیمیایی در خان‌شیخون یک سیاست سختگیرانه را نسبت به این رژیم به‌عنوان متحد اصلی رژیم ایران اتخاذ کرده است.
آمریکا یک کاروان سلاح متعلق به رژیم ایران را در نزدیکی پایگاه التنف بمباران کرده و در ۱۴ اکتبر سال ۲۰۱۷، وزارت خزانه‌داری ایالات متحده، سپاه پاسداران ایران را در لیست سازمان های تروریستی قرار داد.
این وزارت‌خانه توضیح داد که به دلیل حمایت مستقیم ایران از رژیم بشار اسد و سایر سازمان‌های تروریستی مانند حزب‌الله لبنان و ارائه آموزش و تجهیزات برای آنها، سپاه پاسداران را در لیست سازمان‌های تروریستی قرار داده است.
نتیجه گیری
خصومت رژیم ایران با همه کشورهای منطقه و وجود نوسان در روابط روسیه و ایران به دلیل تضاد منافع که ممکن است ماهیت رابطه بین آن دو را در آینده تغییر دهد؛ از یک طرف. و از طرف دیگر روابط حسنه آمریكا با روسیه كه از جمله خود را با توافقنامه مناطق کاهش تنش توسط ترامپ و پوتین در اجلاس هامبورگ آلمان نشان داد و همچنین ناتوانى سیاست آخوندى برای مقابله با تغییرات سیاسى در منطقه از جمله در عملیات شاخته زیتون ترکیه و استقرار نظامى آمریكا در منطقه، موقعیت رژیم ایران در سوریه را تضعیف می‌کند.
زیرا همه طرف‌ها برای محاصره رژیم ایران و محدود کردن نقش آن در سوریه و ضربه زدن به پروژه توسعه‌طلبانه‌اش همکاری می‌کنند، و در حالی که رژیم ایران استراتژیی برای خروج از سوریه ندارد، شبه نظامیانش توسط مسکو و واشینگتن ضربه می‌خورند. [انحدار السياسة الإيرانية في سوريا.. الأسباب والتداعيات ۱۶ فوریه ۲۰۱۸]
مارا درحساب های زیر دنبال کنید
توئیترkhozestan_khoro@
کانال تلگرام khozestan_khorosh@
ادمین کانال تلگرام manouch_ra@